بازگشت قیصر
نگاهی به زندگی و کارنامه هنری بهروز وثوقی مهم ترین بازیگر تاریخ سینمای ایران
ابی: خیلیا منو زدن … پاسبونا … شوفرا … پارچه فروش های کوچه مهران … آدمای ممد ارباب … سیاهی های کوچه سرخپوستا … می دونی … همیشه بعدِ هر یه کتک خوردنِ مفصل یه جوری میشم … مثل آدمی که خارش داشته باشه و حسابی بخاروننش … از دردش خوشم میاد … مثلِ این می مونه که حکمِ مرخصیمو امضا کرده باشن….
دیالوگ ماندگار فیلم کندو با بازی بهروز وثوقی در نقش ابی
شهرتش افسانه ای است و هم چنان با اختلاف محبوبترین بازیگر یا سوپر استار سینمای ایران است. اگرچه بیش از ۴۰ سال است در ایران نیست اما هم چنان برای نسل های پیشین نماد غیرت و لوطی گری است و برای جوانان عاشق سینما یک اعجوبه در بازیگری. کم تر کسی او را نمی شناسد و کم تر کسی حداقل چند فیلم شاخص او را ندیده باشد و عاشقش نشده باشد. مهم نیست سال ها در هیچ سینمایی در ایران فیلمی نداشته است و آمدنش به ایران با همه تلاش ها یک آرزو برای خودش و عاشقان سینماست اما او را همه می شناسند. یا معروف است به قیصر و یا رضا موتوری دو شاهکار بازیگری وی پیش از انقلاب.
بهروز وثوقی جزو معدود بازیگرانی است که در تمام نسل های بعد خودش شناخته شده و محبوب است. برخی اورا آقای بازیگر می دانند و این لقب را تنها و تنها شایسته وی اگرچه در ایران مخالفانی هم دارد اما همان ها هم قطعا به کیفیت بی نظیر بازی هایش نقدی ندارند و نقدشان جنبه های اعتقادی و یا ایدیولوژیک دارد.
به گفته قاسم جعفری کارگردان صاحب نام بهروز استعداد و هوش عجیبی در حفظ دیالوگ و ایفای نقش دارد. بهروز وثوقی انقدر خوب است که عباس کیارستمی در سال ۲۰۰۰ وقتی داوران جشنواره فیلم سانفرانسیسکو جایزه آکیرا کوروساوا را به او اهدا کردند بی درنگ آن را به بهروز تقدیم کرد علاوه بر این درخشش بر پرده های نقره ای باعث شده بود موج زیادی را به عنوان علاقه مندان به سینما در ایران ایجاد کند که به شکل جنون واری عاشق سینما و بهروز بودند. زنده یاد خسرو شکیبایی، بهمن قبادی، عباس کیارستمی و حامد بهداد از بهروز وثوقی بارها به‌عنوان کسی که دیدن فیلم‌هایش آنها را به سینما علاقه‌مند کرده است یاد کرده‌اند. اگر چه خود بهروز وثوقی عاشق سینما بود و به اعتراف خودش در ایران عاشق ناصر ملک مطیعی بوده و سعی می کرده همه کارهای او را دنبال کند تا وارد دنیای بازیگری شود در سینمای جهان هم نسبت به مارلون براندو ارادت ویژه ای داشته و درباره زندگی و نحوه ورود او سینما می خوانده است. اما هیچ گاه شیفته سبک بازی کسی نشده است تا خودش تبدیل به بازیگری صاحب سبک شود اتفاقی که برای او با کمک مسعود کیمیایی در فیلم قیصر افتاد و آغازی بود بر هنرمندی این ستاره سینما.
به اعتقاد بیشتر بازیگران سینما از جمله: فریبرز عرب نیا، خسرو شکیبایی، پرویز فنی‌زاده، پرویز پرستویی، داریوش اقبالی، بهمن قبادی، مهدی هاشمی، فاطمه معتمدآریا، پژمان بازغی، حامد بهداد، سعید راد، شهاب حسینی، بابک حمیدیان و بسیاری دیگر بهروز وثوقی بهترین بازیگر تاریخ سینمای ایران است.
بهروز وثوقی با نام اصلی خلیل متولد ۲۰ اسفند ۱۳۱۶ در خوی است که قبل از بازیگری در سینما، با مدرک دیپلم کارمند اداره بهداشت و دارایی و بعد به مدت ۷ سال دوبلور و گوینده رادیو تلویزیون بود. بهروز وثوقی در آثار کارگردانان نامداری چون: ساموئل خاچیکیان، ناصر تقوایی، امیر نادری، فریدون گُله، مسعود کیمیایی، خسرو هریتاش، علی حاتمی، ژان نگولسکو، رضا بدیعی، شیرین نشاط، جیمز فارگو، بهمن قبادی، جلال مقدم و شاپور قریب بازی کرده و در موفقیت بهترین فیلم‌های مسعود کیمیایی همچون قیصر، گوزنها، داش آکل، رضا موتوری و خاک تأثیری بسیار و کلیدی داشته‌است.
او در طول فعالیت هنری‌اش بارها نامزد و برنده جوایز جشنواره‌های مختلف شد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به کسب دو مجسمه سپاس بهترین بازیگر نقش اول مرد برای فیلم‌های قیصر و رضا موتوری، و جایزه بز بالدار جشنواره جهانی فیلم تهران برای فیلم گوزن ها ، جشنواره فیلم تاشکند برای فیلم داش آکل، جشنواره فیلم هند برای فیلم تنگسیر اشاره کرد.
بهروز وثوقی در گفتگویی در خصوص اولین تجربه قرار گرفتن مقابل دوربین اینگونه می گوید: زمانی که سال آخر دبیرستان را طی میکردم و قصد داشتم بعد از گرفتن دیپلم وارد دانشگاه شوم. با یکی از دوستانم در یکی از خیابانهای پشت دانشگاه درس می خواندیم و خودمان را برای کنکور آماده می کردیم، چون خیلی دوست داشتم مهندس نفت بشوم .تقریبا ساعت ۲ نیمه شب بود که آقایی بنام شریفی که بعد ها فهمیدم مدیر تهیه فیلم های مرحوم خاچیکیان بود سراغ ما آمد و از ما سوال کرد که دوست داریم جلوی دوربین ظاهر بشیم.آن زمان داشتند فیلمی می ساختند به نام «طوفان در شهر ما» که فیلم پر سر و صدایی هم شد و هنر پیشه های معروفی مثل حسین دانشور ،گرشا رئوفی ،روفیا ویدا قهرمانی در آن بازی می کردند. ما که از درس خواندن خسته شده بودیم بی اختیار گفتیم بدمان نمی آید و رفتیم سر صحنه فیلمبرداری . آقای خاچیکیان به ما گفت که در یک نقطه ای بایستیم و وقتی دوربین روی صورت ما آمد در میان جمعیتی که دور یک صحنه آتش سوزی جمع شده بودند با همدیگر حرف بزنیم. این اولین حضور کوتاه من بود و بعد ها که با ساموئل خاچیکیان کار می کردم گفتم بعد از « من هم گریه کردم» و «خداحافظ تهران» این سومین فیلمی است که با شما کار می کنم. خاچیکیان با تعجب گفت اما تو دو تا فیلم بیشتر با من کار نکردی و وقتی قضیه را برایش توضیح دادم رفت و یک بار دیگر طوفان در شهر ما را دید و روز بعد با تعجب آمد و حرف مرا تایید کرد. بعد از آن باید به فیلمی به نام «خداداد» اشاره کنم که نقش اول آن را دوست خیلی خوبم «منوچهر والی زاده» که دوبلور بود، بر عهده داشت و چون من هم در استودیو دوبلاژ با او همکار بودم، از من خواستند که نقش یک کارآگاه را که حدود سه دقیقه بود، بازی کنم. صحنه هم اینطور بود که آقای والی زاده از خانه ای در آن طرف خیابانی می آمد و من هم در این طرف خیابان به عنوان کارآگاه مواظبش بودم. او مرا می دید و فرار می کرد و من هم به دنبالش؛ بعد می رفتیم توی کوچه و تمام می شد… این فیلم در قزوین فیلمبرداری شد. البته کار خیلی پیش پا افتاده ای بود و نقشی به آن معنا نداشتم، اما بعد از آن، آنها از من خواستند که در فیلم های دیگر هم بازی کنم.
او از سال ۱۳۳۷ با بازی در فیلم طوفان در شهر ما به سینما آمد و تا سال ۱۳۴۷ در نقش‌های متفاوت، اما نچندان پررنگی ظاهر شد. نخستین فیلم سینمایی مورد توجه او صد کیلو داماد به کارگردانی عباس شباویز در سال ۱۳۴۰ بود که با کمک پوری بنایی برای این فیلم انتخاب شده بود. وی در سال ۱۳۴۸ توسط مسعود کیمیایی به فیلم قیصر دعوت شد و این نقطه شروع وی به عنوان یک بازیگر مطرح بود، بازی وی در این فیلم مورد توجه عموم و علاقه‌مندان به سینما قرار گرفت و او را تا امروز تبدیل به قیصر سینمای ایران کرد. درباره او ، رضا عطاران گران ترین بازیگر این روزهای سینمای ایران در مراسم اکران مردمی فیلم مصادره گفته بود: من همیشه وقتی این حمایت و اشتیاق را می‌بینم؛ آرزو می‌کنم آقای بهروز وثوقی هم بتوانند در سینما حضور پیدا کنند و با حضورشان سینما را مصادره کنند. هم چنین نازنین فراهانی دیگر بازیگر سینما هم درباره او در پاسخ به سوال آرمان شهرش در بازیگری چیست می گوید: بازیگری ماندگار، کسی که مردم هرگز فراموشش نکنند حتی اگر کار نکرد، بهروز وثوقی هرگز فراموش نمی‌شود، این بازیگر فوق العاده بود، هیچ بازیگری عمق نگاه او را ندارد و لحظات سکوتش بیش از وقتی حرف می‌زند به یاد می‌ماند، او به غایت بازیگر است. در سکوت بازی کردن هنر است، بهروز وثوقی با چشم‌هایش جادو می‌کرد، خیلی می‌شود در موردش حرف زد، ساعت‌ها، ساعت‌ها. عالی بود.
در کارنامه حرفه ای بهروز وثوقی پیش و پس از انقلاب بیش از صد فیلم دیده می شود. بازیگر کم حاشیه ای که در سال های دور از وطن بر خلاف بسیاری از بازیگران و هنرمندان مهاجرت کرده سعی کرده است زندگی سالم و کم حاشیه ای داشته باشد تا شاید زمانی بتواند به ایران بیاید. اگر چه در این زمینه تلاش های بسیاری صورت گرفته است اما او هم چنان نتوانسته است برگردد. اتفاقی که برای برخی دیگر از بازیگران و هنرمندان مهاجرت کرده پیش و پس از انقلاب صورت گرفته است. راز ماندگاری و محبوبیت افسانه ای او علاوه بر بازی های ماندگارش بدون حاشیه بودن و صداقتی است که همیشه به آن تاکیدی دارد. نکته جالب توجه در این خصوص احتمال همکاری و بازی بهروز وثوق در فیلم کامیون کامپوزیا پرتویی بود که با وجود تلاش های بسیار برای حضور وی پرتویی مجبور به تغییر بازیگر نقش اول خود شد. اما شهاب حسینی در اورنج کانتی کالیفرنیا پس از نمایش سه فیلم «نبات»، «کاتاتونیا» و «خانه پدری» با بازی شهاب حسینی و سه فیلم «گوزنها»، «سوته‌دلان» و «تنگسیر» با بازی بهروز وثوقی، در جلسه‌های پرسش و پاسخ با تماشاگران شرکت کردند و هیچ حساسیتی در ایران برای شهاب حسینی ایجاد نشد. شهاب حسینی ماه گذشته در صفحه اینستاگرامش هم درخواست کرده بود شرایطی فراهم شود تا ممنوعیت فعالیت بهروز وثوقی در ایران لغو شود.
حمید فرخ نژاد درباره بهروز وثوق می گوید: شاید از معدود آدم هایی که در ترایخ سینمای این مملکت هر دو وجاهت را داشته یعنی هم وجاهت هنری داشته و هم فیلم تجاری، بهروز وثوقی است. واقعا دیگر کسی را با این قدرت نداریم که ذو وجهتین باشد. نمی گویم نمی شود، ولی نفر اول هر دو بودن خیلی سخت است که هم تنگسیر و ممل آمریکایی را بازی کنی و هم سوته دلان و بلوچ را. بهرام رادان هم برای این استار سینمای ایران نوشته است: «بهروز خان، وقتی پس از چهار دهه ممنوعیت، هنوز ورد زبان همه هستید، وقتی پس از این‌همه دوری هنوز در قلب مردم جای دارید، از صمیم قلب آرزو می‌کنم روزی برگردید به وطن و به آغوش مردمی که با وجود تمام ممنوعیت‌ها عاشقانه دوست‌تان دارند، شما گنجینه با ارزشی هستید که نفس کشیدن‌تان برای هنر این سرزمین نعمت است.
از فیلم های ماندگار و شاخص بهروز وثوقی پیش از اقلاب می توان به : تنگسیر(۱۳۵۲- امیر نادری)، داش آکل(۱۳۵۰- مسعود کیمیایی)، رضا موتوری(۱۳۴۹- مسعود کیمیایی)، قیصر(۱۳۴۸- مسعود کیمیایی)، طوقی (۱۳۴۹- علی حاتمی)، دشنه( ۱۳۵۱- فریدون گله)، گوزنها(۱۳۵۳- مسعود کیمیایی)، کندو (۱۳۵۴- فریدون گله)، سوته دلان (۱۳۵۶- علی حاتمی) اشاره کرد.
منبع: هفته نامه همشهری جوان
